„Hugmyndir verða frekar til í samtali en eintali“ Hliðstæður menningarhúsa og klasastarfsemi á Íslandi

Á undanförnum árum hafa verið tekin í notkun hús eða húsnæði hér á landi sem sérstaklega eru ætluð til listsköpunar og nýsköpunartengdra listgreina. Þar ber hæst að nefna tónlistarhúsið Hörpu, Marshall húsið, Bíó Paradís og Tjarnarbíó. Við það að eignast eigið húsnæði undir starfsemi sína, hefur aðstaða þeirra listgreina sem hafa fengið inni í húsunum batnað. Slík starfsemi á sér hliðstæðu í klasahugtakinu sem beitt hefur verið í tengslum við viðskiptatengda nýsköpun, þar sem landfræðilegar þyrpingar tengdra stofnana starfa í samvinnu og samkeppni hvor við aðra. Eðli og ávinningur slíkrar aðstöðu í tengslum við listsköpun er áhugavert viðfangsefni. Í þessari ritgerð er ætlunin að skoða íslensk menningarhús með hliðsjón af klasahugtakinu og þá hvort ávinningur og önnur einkenni séu hliðstæð. Gerð var eigindleg rannsókn þar sem rætt var við fulltrúa sjö listgreina á höfuðborgarsvæðinu. Þá var einnig rætt við tvo sérfræðinga í málefnum klasa með það að markmiði að skoða hvort líta mætti á íslensk menningarhús sem ígildi listaklasa, hliðstæð klösum í viðskiptum. Vísbendingar eru um að þótt menningarhús séu mikilvæg fyrir viðurkenningu og sýnileika viðkomandi listgreina, séu ákveðnir vankantar á fyrirkomulaginu ef litið er til þessarar hugmyndafræði. Listamenn hafa sjaldnast fast aðsetur til lengri tíma í húsunum sem eru frekar nýtt undir yfirbyggingu, s.s. fagfélög, framkvæmdarstjóra og umsjónarmenn. Þá er ekkert menningarhús sem hefur beinlínis að markmiði að tengja saman listamenn úr ólíkum áttum og styrkja þannig virðiskeðjuna líkt og raunin er í hefðbundnum klösum. Í ljósi niðurstaðna eru settar fram hugmyndir að klasa í listum sem hefði að markmiði að skapa samfélag listamanna, starfa að verðmætasköpun í þágu þeirra og um leið byggja brú yfir í atvinnulífið. Þess má jafnframt geta að á meðan á rannsókninni stóð undirrituðu Íslenski ferðaklasinn, Íslenski sjávarklasinn og franski lista- og menningarklasinn Créatis viljayfirlýsingu um samstarf og uppbyggingu á klasahúsi. Þar verður boðið upp á aðstöðu fyrir listamenn, fyrirtæki og frumkvöðla sem tengjast þessum atvinnugreinum. Niðurstöður þessarar rannsóknar geta nýst beint við að tryggja sem bestan árangur í þeirri uppbyggingu.Over the last years different buildings specially designed for the the arts have been adopted in Iceland. Harpa concert hall, the Marshall house, Bíó Paradís and Tjarnarbíó are all examples of such houses. Their activities bare resemblance to the concept of business clusters, defined as geographic concentrations of interconnected businesses, working with one another through cooperation and competition. The purpose of this study is to research whether the benefits and the characteristics of these houses can be compared to clusters. A qualitative research was conducted where seven individuals, each representing a different art form and two specialists in the field of clusters where interviewed. The results indicate that even though cultural houses are important for the recognition and the relevance of each art form, there are some shortcomings regarding their comparison to clusters. Artists rarely inhibit those buildings for a longer period of time and the buildings are rather used for the overhead, such as professional associations, managing directors and administrators. Also, no cultural house specifically aims at bringing together different parts of the value chain like in business clusters. The results of this study are one of a kind since no research on the subject has been realized in Iceland. In the light of the results, further ideas towards a specialized art cluster in Iceland are presented